نماز اول وقتآثار و برکات نماز چیست ؟
آیت الله بهجت از مرحوم آقایقاضی رحمه اللّه نقل می كردند كه ایشان می فرمود: ((اگر كسی نماز واجبش را اول وقتبخواند و به مقامات عالیه نرسد مرا لعن كندو یا فرمودند: به صورت من تف بیندازد((.
اول وقت سرّ عظیمی است (حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ)
1- درانجام نمازها كوشا باشید.
خود یك نكته ای است غیر از (أَقیمُواالصَّلوةَ)
2- و نماز را بپا دارید.
و همین كه نمازگزار اهتمام داشته باشدو مقیّد باشد كه نماز را اوّل وقت بخواند فی حدّ نفسه آثار زیادی دارد، هر چند حضورقلب هم نباشد.
نماز در ابعاد مختلف دنيوي ، اخروي ، روحي ، جسمي ، فردي ، اجتماعي ، سياسي ، تربيتي ، اخلاقي ، فرهنگي و ... داراي آثار و برکات متعددي مي باشد که بيان تفصيلي هر يک از اين موارد در اين نوشتار نمي گنجد .> اما بطور اجمال برکات نماز در هر يک از اين ابعاد از قرار ذيل مي باشد الف - آثار و برکات اخروي نماز:
روايات متعددي در خصوص برکات اخروي نماز ذکر گرديده از جمله در روايتي پيامبر خدا ( صل الله عليه و آله ) آثار اخروي نماز را چنين برشمرده است : « نماز ... موجب اجابت اعمال دعا وپذيرش اعمال وميانجي ميان نمازگزار و فرشته مرگ ، چراغ روشن كننده قبر ، بستري زير پهلو هاي ميت پاسخي براي پرسشهاي نكير ومنكر ، همدم در شادي وگرفتاري و باران رحمتي بر گور است تا روز رستاخيز ،نماز توشه مؤمنان در سفر دنيا به آخرت است ،نماز گزار را نزد فرشته مرگ شفاعت مي كند ، سبب گذشتن وعبور كردن از پل صراط است ، كليدي براي بهشت ومهريه حوريان بهشتي است. » (جامع الأخبار، ص 72) (1)
خداوند متعال علاوه بر اينكه براي خواندن خود نماز اجر و ثواب قرار داده براي تك تك اجزاي نماز نيز ثواب و پاداش اخروي ويژه اي قرار داده که از ذکر آن ها صرف نظر مي نمائيم . ب – برکات جسمي نماز:
اخيرا بعضى از دانشمندان براى تقويت عضلات تمرين هايى معين كرده اند كه برخى از آنها شبيه به حركات نماز است .دكتر« دياب » و دكتر« قرقوز» درباره فوايد طبى سجود چنين مى گويند:پايين آمدن سر به هنگام سجود منجر به احتقان خون در رگهاى خونى مغز مى شود و هنگامى كه سر به صورت ناگهانى به طرف بالا مى رود، فشار داخل رگها كاهش مى يابد و اين حركتدر هر ركعت نماز شش بار در خلال ركوع و سجود تكرار مى شود، يعنى 102 بار در شبانه روز و اين در حالى است كه انسان فقط نمازهاى واجب را به جا آورد.ولى اگر علاوه بر نمازهاى واجب ، نمازهاى مستحب نوافل را نيز به جا آورد، اين رقم به 216 بار در شبانه روز و 6480 بار در ماه بالغ مى شود كه در هر حركتى رگهاى خونى منقبض و منبسط شده و بر نرمى و قدرت جداره و عضلات آن افزوده مى شود.البته نبايد آرامش روحى و صفاى ذهنى حاصل از نماز را ناديده گرفت . تكرار اين حالات چند بار در روز موجب مى شود مغز به شكل مطلوبتر و بهترى به فعاليت خود ادامه داده و به تفكر به نحو احسن صورت پذيرد.دو پزشك سابق الذكر در جايى ديگر مى گويند:درحقيقت نماز هم عبادت است و هم ورزش بدنى و روحى ... و مى توان ادعا كرد كه قرآن در تطبيق ورزش هاى سبك كه امروزه به ورزش هاى سوئدى معروفند، پيشتاز بوده است .آنچه ورزش نماز را از ساير ورزش ها ممتاز مى نمايد، توزيع مناسب آن در طول شبانه روز است. دانشمندان نيز ثابت كرده اند كه بهترين نوع ورزش ، ورزشى است كه تكرار شود و در طول روز توزيع گردد و خسته كننده نباشد و انجام آن براى هر كس امكان پذير باشد، كه تمام اين ويژگى ها در حركات نماز فراهم است ...
فوايد ورزشى حاصله از نماز را مى توان به شرح زير خلاصه نمود: در هر ركعت . با علم به اينكه ، نمازهاى يوميه 17 ركعت بوده و نوافل نيز به آن اضافه مى گردد.
- نشاط بخشيدن به كار قلب و دستگاههاى گردش خون .
- بهبود فعاليتهاى مغزى به دليل كمك به تغذيه بهتر آن .
- تقويت جداره شريانهاى مغزى و حفظ حالت ارتجاعى آنها كه در نتيجه آن ، در مقابل پاره شدن و خونريزى مقاوم خواهند شد.
- آماده كردن بدن براى مقابله با پيشامد حالت هاى ناگهانى كه ممكن است بسيارى از مردم دچار آن شوند؛ مثل سرگيجه و سياهى رفتن چشم و بيهوشى هاى زود گذر.( گودرز نجفي ، راز نيايش ( فوائد طبي و درماني نماز ) ، شركت چاپ و نشر بين الملل ، پائيز 86 ش ، سوم ، ص 82)
شايد به خاطر وجود همين فوائد جسمي نماز است که افراد مقيد به احكام مذهبى و نماز خوان ، طول عمر بيشترى نسبت به ساير افراد بويژه افراد لاابالى و بى بند و بار و كسانى كه پايبند مذهب نيستند، دارند . پ – برکات سياسي نماز:
نمازي که در دين ما به آن و به جماعت آن و به پر کردن مساجد در آن تاکيد شده و نماز هاي جمعه و نماز هاي سالانه ي جماعت مثل نماز اعياد مختلف ، تاثير شگرفي در زندگي سياسي مسلمانان ايفا مي نمايد كه بطور خلاصه مي توان اين آثار را در چند عنوان كلي جمع بندي نمود .
الف - تمرين براي تشخيص و اطاعت از رهبري صالح : براي امام جماعت شرايطي گفته شده که مامومين در صورت وجود آن شرايط مي تواند به وي اقتدا کند و بعد از اطمينان به انتخاب صحيح از وي تبعيت مي کند .مشكل امروز مسلمانان آن است كه نماز مى خوانند ولى رهبرانشان افراد ترسو و وابسته و دست نشانده و بدون ملاك هاى الهى اند. با زبان از خداوند راه مستقيم مى خواهند، ولى در عمل بيراهه مى روند.
در روايات مى خوانيم : در حديث از امام باقر ـ عليه السّلام ـ است: « كُلُّ مَنْ دَانَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِعِبَادَةٍ يُجْهِدُ فِيهَا نَفْسَهُ وَ لَا إِمَامَ لَهُ مِنَ اللَّهِ فَسَعْيُهُ غَيْرُ مَقْبُول»( الكافي ج : 1 ص : 183) ؛ « هر كسي كه به خدا ايمان دارد و عبادت هاي طاقت فرسا هم انجام مي دهد ولي امام لايقي از طرف خدا ندارد، تلاشش بي فايده است.» ت - نماز موجب بر قراري وحدت سياسي:
در صورتي که مسئولين و دست اندکاران جامعه از نمازگزاران واقعي باشند و در مساجد حضور پيدا کنند ، زمينه براي پيدايش و گسترش روابط گفتماني سياسي با مردم نمازگزار ( و يا شايد ديگر افراد ) ايجاد مي شود . اين امر خود باعث ايجاد و افزايش تفاهم سياسي و اعتماد متقابل نسبت به قضاوت ، اجرا ، تخصص و دانش طرفين مي شود ؛ بگونه اي که مسئولين و مردم از امکانات ، مضيقه ها و قابليت ها طرفين مطلع شده و زمينه پذيرش انتقادات سازنده بين مسئولين و مردم را نيز فراهم مي نمايد .( عليرضا وحدت پناه ، نماز و جامعه شناسي ، ستاد اقامه نماز و احياي زکات ، بهار 84، دوم ، ص 162) ج - نفى طاغوت و ايستاگى در مقابل ستم:
انسانى که فقط خداوند را عبادت نمايد در مقابل او سر تعظيم و تسليم فرود آورد، هر چه غير خداوند است، براى او حقير و کوچک مىشود و کسى نمىتواند با ظلم و ستم بر او چيره شود. و در مقابل گردنکشان و ظالمان سر تسليم فرود نمىآورد و با طاغوت کنار نمىآيد. خداوند اين مسئله را يکى از اهداف بعثت پيامبر(ص) دانسته است: «و در ميان هر امتى، پيامبرى را مبعوث کرديم تا خداوند را عبادت نماييد و از طاغوت (هر چه در مقابل خدا است) پرهيز کنيد.» (نحل (16)، آيه 36) چ – برکات فردي نماز:
به عنوان نمونه اوقات پنج‌گانه نماز در طول روز ، زندگي بشر را به نوعي بخش‌بخش و در عين حال طبقه‌بندي مي‌كند. مسلمانان در صدر اسلام،به‌كمك اوقات شرعي،روز خود را تقسيم‌بندي و برنامه‌ريزي مي‌كردند.شايد آن‌وقت مسلمانان ارزش اين برنامه‌ريزي واوقات را نمي‌دانستند،اما امروزه همه مي‌دانند كه اين طبقه‌بندي اوقات چقدر مي‌تواند در صرفه‌جوئي وقت كمك كند.
آداب و احكام ظريف نماز موجب مي شود ، ناخودآگاه در طولاني‌مدت پذيرش انضباط و برنامه‌ريزي را در زندگي آسان و روح نظم را در انسان تقويت شود .شهيد مطهري(ره) مي‌گويد: «عبادت كه مي‌خواهي بكني يك وقت مشخصي دارد و دقيقه‌اش هم حساب مي‌شود... انضباط و وقت را بايد بشناسي و جز در وقت خودش در وقت ديگر نبايد نماز بخواني.»
لذا مي بينيم كساني مانند امام خميني (قدس سره ) كه در اين مكتب رشد پيدا كرده اند از منظم ترين افراد جامعه بوده و با مطابقت دادن خود با همين نظم الهي توانسته اند به تمامي كارهاي مهم تحصيلي و شغلي خود رسيدگي نموده و به بالاترين درجات علمي و شغلي نيز نائل گردند .
آري! نماز، يک برنامه ي منظمي است که روح انضباط را در انسان، تقويت مي کند، و اوقات آن بر اساس حرکت منظم خورشيد، و سفيده ي سحر قرار گرفته و شرائط و اجزاء آن همچون مهره هاي تسبيح است که نماز و ارتباط با خدا، نخ آن مهره ها است، به اين ترتيب روح سست و سهل انگار و يا سرکش انسان از کلاس نماز، تعديل و تنظيم مي شود و از کندروي و تندروي، محفوظ مي ماند. (درس نظم و انضباط از مکتب نماز ، نويسنده: محمد محمدي اشتهاردي) هـ - برکات اجتماعي نماز:
از آنجا که اصل در خواندن نماز آن است که به جماعت اقامه گردد لذا آثار و برکات اجتماعي نيز بر همين امر مترتب مي شود از جمله :
الف - نماز عامل برقراري وحدت اجتماعي : نماز باعث بروز همکاري اجتماعي بين نمازگزاران مي شود ؛ اگر اين همکاري بين مردم بصورت مبادله متقارن گرم (ياري و بيمه اجتماعي ) در شئونات مختلف زندگي اجتماعي باشد و اين همکاري ها افزايش يابد ، زمينه براي انجام کارهاي خير که جنبه عمومي دارد و همچنين ، تعهدات اجتماعي نمازگزاران نسبت به جامعه و افراد آن افزايش مي يابد . افزايش و گسترش همکاري هاي اجتماعي باعث ايجاد زمينه لازم براي افزايش مودت اجتماعي و موجب بروز مانعي عمده در مقابل نابرابري هاي اجتماعي مي شود . نماز باعث ايجاد گسترش حمايت اجتماعي بين نمازگزاران با يکديگر و با مردم ديگر مي شود . اين حمايت تنها در بعد مادي همجون کمک مالي به نيازمندان خلاصه نمي شود ؛ بلکه در ابعاد مختلف عاطفي ، معرفتي ، منزلتي و ... بوده و هر چه اين ابعاد گسترش بيشتري پيدا نمايند ، ميزان استثمار و بهره کشي ، ياس و خودکشي ، محروميت اجتماعي و انفعال اجتماعي در جامعه کمتر مي شود.( عليرضا وحدت پناه ، نماز و جامعه شناسي ، ستاد اقامه نماز و احياي زکات ، بهار 84، دوم ، ص 164) ب - نماز عامل جامعه پذيري افراد:
نماز بصورت مستقيم و غير مستقيم در جريان جامعه پذيري افراد تاثير مي گذارد . تاثير مستقيم نماز در جامعه پذيري بدين صورت است که نمازگزاران با پذيرش و دروني ساختن ارزش هاي موجود در نماز ، رفتاري مطابق با انتظارات جامعه اسلامي از خود بروز مي دهند . تاثير غير مستقيم نماز در جامعه پذيري بستگي به ميزان تاثير نماز و دين در سايز نهادها و نظام هاي اجتماعي در جامعه دارد . با توجه به تاثير فراوان نماز و دين در نهادها و نظام هاي اجتماعي در جامعه اسلامي مي توان بيان نمود که نماز تاثيري بنيادي در نهادها و نظام هاي اجتماعي جامعه داشته وبه همين ميزان ، نماز تاثير غير مستقيم فراواني بر جامعه پذيري افراد دارد .( همان ، ص 53) و – برکات روحي و رواني نماز:
خوشبختانه با گذشت زمان و پيشرفت علوم هر روزه بعد جديدي از تاثير نماز بر زندگي انسان روشن مي گردد .
يکي از ابعاد نماز که امروزه مورد توجه دانشمندان اسلامي و غير اسلامي قرار گرفته , تاثيرات مسائل معنوي از جمله نماز , دعا و راز و نيايش با خداوند متعال بر روح و روان انسان مي باشد که اعترافات اين دانشمندان در اين باره بسيار جالب و قابل تامل مي باشد .
در اينجا به دليل اختصار تنها به گوشه اي از آثار نماز بر روح و روان انسان اشاره نموده و براي کسب اطلاعات بيشتر , شما را به مطالعه کتاب هاي مفصلي که در اين زمينه به نگارش در آمده دعوت مي نمائيم .
1- آرامش بخشى نماز : اضطراب بيماري شايع قرن اتم و كهكشان است ، پيشرفت سريع و پيچيده تمدن و در عين حال بي توجهي به ارزش هاي مذهبي و خانوادگي هر روز بيش از پيش براي افراد و اجتماع اضطراب هاي جديد بوجود مي آورد بگونه اي که هر روز آمار بيمارى هاى روانى ، و مصرف قرص اعصاب و در نتيجه آمار خودکشي و ديوانگي بيشتر مي شود .
با اينكه دلايل علمي مختلفي از ديدگاههاي مختلف بعنوان دلايل بروز اضطراب و تشديد آن ارائه شده است اما همچنان دور شدن از ايمان مذهبي بعنوان يك عامل عميق در بروز اضطراب نقش غير قابل انكاري دارد (ترجمه فارسي سيناپس كاپلان ـ سادوك ـ ج دوم ـ صفحه 473) و به اين ترتيب نقش پيشگيري كننده و حتي درمانگر مذهب در مورد اضطراب قابل بررسي است .
بهترين راه حل براي رفع اين مشکل فراگير, چيزي جز ياد خدا و ايمان و اُنس با نماز نيست کما اينکه که خداوند متعال تصريح نموده : « أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب »( رعد(13)، آيه 28) ؛ «همانا با ياد خداوند دلها آرامش مىيابد»
امروزه بسيارى از دانشمندان علوم روانى و روان پزشكان نيز، به اين نكته پى بردهاند كه دعا و بر پا داشتن نماز و اعتقاد محكم به خداوند و دين، نگرانى، تشويش، يأس و ترس را - كه موجب بسيارى از بيمارىهاى روحى است - بر طرف مىسازد.
« ديل كارندگي » روان شناس مشهور غرب مي نويسد: « در آمريكا، به طور متوسط در هر 35 دقيقه يك نفر خودكشي مي كند و در هر دو دقيقه يك نفر ديوانه مي شود. اگر اين مردم از تسكين خاطر و آرامش – كه دين و عبادت به آدمي مي بخشد- نصيبي داشتند، ممكن بود، از اغلب اين خودكشي ها و بسياري از ديوانگي جلوگيري شود. »( مجتبي کلباسي ، يكصد پرسش و پاسخ درباره نماز ، ستاد اقامه نماز ، پائيز 80 ش ، چاپ اول ، ج 1 ، ص 87)
2- تقويت روحيه در زمان بروز مشکلات : نماز در تقويت روحيه انسان به هنگام بروز مشکلات و گرفتاري ها نقش بسياري دارد , چه عملى بهتر از نماز و پيوند با خدايى كه فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است و همه چيز در برابر اراده او سهل و آسان است
3- ايجاد اميد : ايمان به خدا و راز و نياز با او به انسان اميد و توان مي دهد، احساس مي كند به پناهگاه مطمئن و باقدرتي متكي است و بدين دليل، احساس اميد و توانمندي مي كند و اگر اين ارتباط با آن منبع عظمت و رحمت قطع باشد، احساس دل تنگي و نگراني در او ايجاد مي شود و به بيماريهاي رواني گرفتار مي آيد.
روانشناسان و روانكاوان بزرگي همچون يونگ، اريك فروم، ويليام جيمز و ديگران به اين حقيقت اشاره كرده اند و ايمان به خدا را اساس و پايه پيشگيري و معالجه بيماري رواني مي دانند.
«ديل كارنگي» مي نويسد: «هنگامي كه كارهاي سنگين، قواي ما را از بين مي برد و اندوه ها هر نوع اراده اي را از ما سلب مي كند و بيشتر اوقات، كه درهاي اميد به روي ما بسته مي شود، به سوي خدا روي مي آوريم. ولي اصلا چرا بگذاريم روح يأس و نااميدي بر ما چيره شود؟ چرا همه روزه به وسيله خواندن نماز و دعا و بجاي آوردن حمد و ثناي خداوند، قواي خود را تجديد نكنيم؟»
حضرت علي(ع) مي فرمايد: «پروردگارا، تو از هر مونسي براي دوستانت مونس تري و از همه آن ها براي كساني كه به تو اعتماد كنند، براي كارگزاري آماده تري... اگر تنهايي سبب وحشت آنان گردد ياد تو مونس آنهاست و اگر سختيها بر آنان فرو ريزند به تو پناه مي برند.»( نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهيدي، خطبه 225)
پي نوشت :
1- توجه به اين نكته لازم است كه اين ثواب ها براي نمازي است كه شرايط صحت و قبولي در آن رعايت شده باشد و الا همانگونه كه در ديگر روايات نيز تصريح شده هر نمازي نمي تواند انسان را به كمال و ثواب هاي اخروي نائل گرداند .
خطر استخفاف و سبک شمردن نماز
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در پاسخ به دخترش فاطمه علیهاالسلام که سؤال کرد : ای پدر! مردان و زنانی که نمازشان را سبک می شمارند چه ( جزایی ) دارند ؟ فرمود : ای فاطمه ! هرکس - از مردان یا زنان - نمازش را سبک بشمرد ، خداوند او را به پانزده خصلت مبتلا می کند : شش خصلت در دنیا ، سه خصلت هنگام مرگش ، سه خصلت در گورش و سه خصلت در قیامت هنگامی که از گورش بیرون می آید . اما آنچه در دنیا به او می رسد : خداوند برکت را از عمرش برمی دارد و نیز سیمای صالحان را از چهره اش می زداید ، به هر عملی که انجام می دهد پاداشی داده نمی شود ، دعایش به آسمان نمی رود و ششم این که برای او در دعای صالحان نصیبی نیست . اما آنچه هنگام مرگش به او می رسد : نخستین آنها این است که خوار می میرد ، دوم ، گرسنه می میرد و سوم ، تشنه می میرد ؛ پس اگر از نهرهای دنیا به او بنوشانند ، سیراب نمی شود . اما آنچه در قبرش به او می رسد : نخستین آنها این است که خداوند فرشته ای می گمارد تا او را در قبرش آزار داده و آشفته سازد ، دوم ، این که قبرش را بر او تنگ می کند و سوم ، این که قبرش تاریک است . اما آنچه روز قیامت هنگام برون آمدن از قبرش به او می رسد: نخستین آنها این است که خداوند فرشته ای می گمارد تا او را با صورت ( روی زمین ) بکشد در حالی که مردم به او می نگرند ، دوم ، این که بازخواست سختی می شود و سوم ، این که خداوند به او نمی نگرد و پاکش نمی سازد و عذابی دردناک دارد .
مطلب ارسالی توسط علی اکبر خالقی
|
منوی اصلی
نویسنده: 
